حسین: سلام استاد خسته نباشید؛ لطفاً حکم روایت مستفیض که همه طرق آن ضعیف باشد (طبق علم رجال اهل‌سنت) و حکم روایت متواتر که همه طرق آن ضعیف باشند (طبق علم رجال شیعه) را بفرمایید.

امینی: با سلام؛ روایت متواتر روایتی است که راویان آن در همه طبقات به حدی باشد که احتمال تبانی آنها بر کذب عقلاً و عملاً محال باشد. در چنین فرضی دیگر ضعف سند راهی ندارد؛ چون امکان ندارد که همه راویان یک حدیث در یک طبقه از روات ضعیف باشد؛ اگر چنین باشد احتمال تبانی وجود دارد و دیگر خبر متواتر نخواهد بود. در خبری که تعداد راویان به حدی باشد که احتمال تبانی بر کذب نباشد، یکی از شروط این است که راویان هر طبقه متشکل از راویان ثقه و غیرثقه باشد. در اینجا وثاقت راویان ثقه، عدم وثاقت راویان غیرثقه را پوشش می‌دهد و خبر قطعی تلقی می‌شود. دقت کنید که در خبر متواتر ما خبر را قطعی تلقی می‌کنیم، اما در خبر واحد حتی اگر محفوف به قرائن باشد، خبر را قطعی تلقی نمی‌کنیم، بلکه ظن قوی داریم که خبر از معصوم است. اما ظن قوی به هیچ عنوان به معنای قطعیت صدور نیست. پس شما این دو مسئله را با هم خلط نکنید. یعنی این درست نیست که خبر متواتر را با معیارهای سنجش خبر واحد بسنجید. وثاقت یا عدم وثاقت راویان معیاری است که خبر واحد را با آن می‌سنجند، نه خبر متواتر را؛ چون خبر متواتر به علت تواترش قطعی‌الصدور است و نیازی به بررسی سندی ندارد.

خبر مستفیض هم تقریباً همین وضعیت را دارد؛ منتها با درجه قطعیت پایین‌تر؛ در اینجا تعداد راویان زیاد است اما نه به حد تواتر؛ بنابراین، اگر همه راویان یک طبقه ضعیف باشند، همان احتمال تبانی بر کذب مطرح می‌شود و خبر از استفاضه خارج می‌شود؛ آنچه خبر مستفیض را به حد استفاضه می‌رساند، تعدد راویان هر طبقه و وجود راویان ثقه و غیرثقه در هر طبقه است؛ پس اگر در طبقه‌ای، همه راویان غیرثقه باشند، خبر دیگر مستفیض نخواهد بود.

حسین: منظور من تعدد طبقات بود؛ یعنی خبر مستفیض یا متواتری که طبقه‌های مختلفی آن را از هم نقل کرده باشند! آیا حدیث لوح، متواتر است؟

امینی: منظورتان را از تعدد طبقات و اینکه طبقات مختلفی آن را نقل کرده باشند، نمی‌فهمم. هر حدیثی را طبقات پایینی از طبقات بالایی نقل می‌کند و این دال بر تواتر نیست، بلکه در هر طبقه باید تعداد راویان به قدری زیاد باشد که احتمال تبانی از میان برود. حدیث لوح هم متواتر نیست. این حدیث چند طریق دارد که بیشتر آنها معتبر و صحیح و برخی نیز دارای اشکال است. طریق‌های دارای اشکال به واسطه طرق معتبری که موجود است، تقویت می‌شود. پس این حدیث صحیح‌السند است، اما متواتر نیست؛ چون تعداد راویان در هر طبقه دو سه نفر بیشتر نیست. درباره حدیث لوح مقالاتی هم نوشته شده که اگر در اینترنت جستجو کنید، به دست می‌آورید.

حسین: سایت وهابی مهتدون یه مقاله نوشته بود که توش تک تک اسناد حدیث لوح رو بررسی سندی کرده بودن و ظاهراً همش ضعیف بود!

امینی: مقالات فارسی را هم در این زمینه بخوانید. سایتهای وهابی اغلب احادیث شیعه را با معیارهای اهل‌سنت ارزیابی می‌کنند و در حقیقت نوعی مغالطه می‌کنند و تحلیل‌هایشان خالی از اشتباه نیست. حتی می‌توان با اندکی تحقیق به همان مقاله‌ای هم که گفته‌اید، نقد خوبی نوشت. اگر وقت داشته باشید موضوع خوبی است برای یک مقاله مفید.